Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει το ζήτημα της κοινωνικής ένταξης των Ρομά πολύ ψηλά στην πολιτική ατζέντα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει ως στόχο, τη διαμόρφωση ενός ισχυρού ευρωπαϊκού και εθνικού νομικού πλαισίου.
α) Το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), αναγνωρίζει ότι η ισότητα είναι μία από τις θεμελιώδεις αξίες της Ένωσης:
β) Σύμφωνα με το δεύτερο εδάφιο του άρθρου 3 της ΣΕΕ, η Ένωση καταπολεμά τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις και προωθεί την προστασία των τα δικαιώματα του παιδιού.
γ) Σύμφωνα με το άρθρο 10 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η Ένωση επιδιώκει να καταπολεμήσει κάθε διάκριση λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής στον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και των δράσεών της.
δ) Το άρθρο 19 (1) της ΣΛΕΕ, επιτρέπει στο Συμβούλιο να αναλάβει κατάλληλη δράση, για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού.
ε) Το άρθρο 21 (1) του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ορίζει ότι κάθε διάκριση για οιοδήποτε λόγο, όπως το φύλο, η φυλή, το χρώμα, η εθνική ή κοινωνική καταγωγή, τα γενετικά χαρακτηριστικά, η γλώσσα και η ιδιότητα μέλους εθνικής μειονότητας, απαγορεύεται.
Αναμφισβήτητα, η πιο ριζική αλλαγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σχετικά με την καταπολέμηση
των διακρίσεων και του ρατσισμού, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων και του ρατσισμού κατά των Ρομά, υπήρξε η υιοθέτηση μιας σειράς οδηγιών κατά των διακρίσεων, που θεσπίστηκαν σύμφωνα με το αναθεωρημένο άρθρο 13 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΣΕΚ), μετά την τροπολογία της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Οι οδηγίες αυτές, είναι δεσμευτικές για όλα τα προ του 2004 κράτη μέλη και απαιτείται η υιοθέτησή τους, από τα νέα κράτη μέλη και τις υπό ένταξη χώρες. Ιδιαίτερα σημαντική για τους Ρομά είναι η Οδηγία 2000/43 / ΕΚ «περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής».
Επιπρόσθετα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, στο πλαίσιο της ΕΕ, υπέγραψαν το 2011, για τη θέσπιση, για πρώτη φορά, μιας σταθερής διαδικασίας συντονισμού των δράσεων για την κοινωνική ένταξη των Ρομά: COM(2011) 173 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the regions – “An EU Framework for National Roma Integration Strategies up to 2020”
Το 2013, με την υπ΄αρ. 2013/C 378/01 «ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 9ης Δεκεμβρίου 2013 για αποτελεσματικά μέτρα ένταξης των Ρομά στα κράτη μέλη» (COUNCIL RECOMMENDATION of 9 December 2013 on effective Roma integration measures in the Member States (2013/C 378/01), οι υπουργοί των κρατών μελών ενέκριναν, ομόφωνα, την πρώτη νομική πράξη για την ένταξη των Ρομά σε επίπεδο ΕΕ και ανέλαβαν τη δέσμευση να εφαρμόσουν μια σειρά συστάσεων της Επιτροπής, με στόχο τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, μεταξύ των Ρομά και του υπολοίπου πληθυσμού στους τομείς που πλήττονται περισσότερο, με άλλα λόγια στην εκπαίδευση, στην απασχόληση, στην υγειονομική περίθαλψη και στη στέγαση.