*Άρθρο του Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ. Γ. Σταμάτη στο www.indicator.gr Σχετικός σύνδεσμος: https://bit.ly/3JxSKVM
Η 8η Απριλίου, Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά, είναι μια ημέρα γιορτής της ιστορίας, της γλώσσας και του πολιτισμού των Ρομά, αλλά και υπενθύμισης των διακρίσεων και του κοινωνικού αποκλεισμού που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι Ρομά στην πλειονότητά τους. Οι ανισότητες που χαρακτηρίζουν εν πολλοίς τους όρους διαβίωσης των Ρομά λειτουργούν ως φαύλος κύκλος αποστέρησης και αδυναμίας πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, εργασίας και στην αγορά εργασίας, θέτοντας σοβαρά εμπόδια στην ένταξή τους στο κοινωνικό πλαίσιο, ενώ παράλληλα αντιτίθενται στους στόχους και τις αξίες που αποτελούν τη βάση της Ένωσης. Επιπροσθέτως, η πανδημία του Covid-19 κατέστησε τις κοινότητες Ρομά περισσότερο εκτεθειμένες σε μεγαλύτερους κινδύνους, αφήνοντας πολλά παιδιά Ρομά εκτός εκπαίδευσης. Υπό αυτό το πρίσμα, η διττή «σημασία» της ημέρας αυτής επισημαίνει με τον πλέον εμφατικό τρόπο ότι το ζήτημα των Ρομά είναι πρωτίστως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η σημερινή ημέρα βρίσκει την Ελλάδα με μια νέα Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά, πλήρως εναρμονισμένη με το νέο Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Πλαίσιο, τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά, καθώς και τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Οι πολιτικές που εισάγει η νέα ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030 ευθυγραμμίζονται με τις αξίες ενός σύγχρονου κράτους δικαίου και θέτουν ως βασικό τους στόχο τη θεραπεία των αστοχιών και παραλήψεων του παρελθόντος, δημιουργώντας παράλληλα τις βασικές προϋποθέσεις για την αλλαγή που απαιτείται για μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία που αναγνωρίζει στα μέλη της ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Κυρίως όμως, οι πολιτικές αυτές αναγνωρίζουν ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι Ρομά ως απόρροια του κοινωνικού τους αποκλεισμού, προϋποθέτει μια ολιστικού τύπου προσέγγιση που να εστιάζει τόσο στους τομείς της απασχόλησης, της στέγασης, της υγείας και της εκπαίδευσης, όσο και στην καταπολέμηση των διακρίσεων και των κυρίαρχων και «ανθεκτικών» στερεοτύπων, ενώ, ταυτόχρονα, περιλαμβάνει στοχευμένα μέτρα για την ενδυνάμωση και την ενίσχυση της ισότιμης συμμετοχής των Ρομά σε κάθε έκφανση της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής. Στο επίκεντρο των πολιτικών αυτών βρίσκεται η ενεργός συμμετοχή σε όλα τα στάδια και όλες τις διαδικασίες των ίδιων των κοινοτήτων, και , κυρίως, των νέων και των γυναικών.
Συγκεκριμένα, η νέα Εθνική Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική ένταξη των Ρομά με χρονικό ορίζοντα την περίοδο 2021-2030 βασίζεται σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα παρεμβάσεων και δράσεων αποτελούμενο από τέσσερις βασικούς πυλώνες:
1. την πρόληψη και καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά
2. την ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασης των Ρομά σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά (Εκπαίδευση, Απασχόληση, Υγεία/Κοινωνική φροντίδα, Στέγαση)
3. την πρόληψη και καταπολέμηση των διακρίσεων και των στερεοτύπων σε βάρος των Ρομά, και
4. την προώθηση της ενεργού συμμετοχής των Ρομά στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή.
Στο πλαίσιο αυτό, η ολιστική προσέγγιση των ζητημάτων κοινωνικής ένταξης των Ρομά με στόχο την προαγωγή της ουσιαστικής συμμετοχής της κοινότητας των Ρομά και την αντιμετώπιση της κοινωνικής ανισότητας και των διακρίσεων αντανακλάται επίσης και στους επιμέρους στόχους της νέας ΕΣΚΕ Ρομά, οι οποίοι συνδέονται άρρηκτα με το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ κατά του Ρατσισμού 2020-2025, τη Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Θυμάτων και τη Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων, καθώς και με τα επιμέρους Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (2020-2023), για τα Δικαιώματα του Παιδιού (2021-2023), κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (2020-2023), το για τη Δημόσια Υγεία (2021-2025), για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ και την Ισότητα των Φύλων (2021-2025), δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ενεργοποίηση και τη συμμετοχή των νέων και των γυναικών Ρομά.
Κλειδί στην ενταξιακή προσπάθεια των Ρομά αποτελεί ο χώρος της εκπαίδευσης. Η ένταξη των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση προϋποθέτει ένα συμπεριληπτικό πλαίσιο το οποίο αναγνωρίζει τη γλώσσα και την ιστορία των Ρομά, συμβάλλοντας ενεργά στην ενδυνάμωση των κοινοτήτων και την ορατότητά τους στο χώρο του κοινωνικού. Η πρόσβαση στην εκπαίδευση αποτελεί θεμελιώδες και αναφαίρετο δικαίωμα των παιδιών, ενώ η στέρησή της συνιστά παραβίαση με σοβαρές συνέπειες στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας και την ευημερία τους. Για το λόγο αυτό, προτεραιότητα αποτελεί η διασφάλιση της πρόσβασης και παραμονής των παιδιών Ρομά στην ποιοτική εκπαίδευση, η ενδυνάμωσή τους με τη χρησιμοποίηση των κατάλληλων εργαλείων και καλών πρακτικών, καθώς και ενός κατάλληλου υποστηρικτικού υλικού. Βασική προτεραιότητα επίσης συνιστά η εγγραφή των παιδιών στην προσχολική εκπαίδευση και η δημιουργία ενός κλίματος αποδοχής και συμπερίληψης ώστε να διαμορφωθεί από νωρίς μια σχέση εμπιστοσύνης των παιδιών με το σχολείο και, παράλληλα το σχολείο να σημασιοδοτηθεί ως χώρος θετικών εμπειριών.
Ιδιαίτερα η αναγνώριση της ιστορίας των Ρομά ως αναπόσπαστο κομμάτι της ευρωπαϊκής ιστορίας και η συμβολή τους στη συγκρότηση των κατά τόπους κοινωνιών, καθώς και η γνώση της γενοκτονίας / του ολοκαυτώματος των Ρομά στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η καθιέρωση Ευρωπαϊκής Ημέρας Μνήμης αποτελούν σημαντικά και ουσιαστικά βήματα στον αγώνα εναντίον των διακρίσεων και συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος αποδοχής και σεβασμού.
Εν προκειμένω, οι προτεραιότητες και οι κατευθύνσεις δράσης που απαιτούνται για την επίτευξη της ισότιμης ένταξης των Ρομά, προϋποθέτουν τόσο τη συμμετοχή και τη συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των τοπικών κοινωνιών, όσο και των ίδιων των κοινοτήτων.